Zacht Zweden

Bij mijn eerste kennismaking met Zweden was ik vijf jaar oud. Samen met mijn ouders en mijn jongere zusje voer ik met de Tor Line over de Oostzee. Het was zomer. Ik herinner mij de statige gebouwen in Göteborg. En de ijsjes die ik at aan de levendige meren. Ik ontdekte iets spectaculairs in het water. Als ik in het ondiepe water zat en ik stiekem plaste, lichtten goudglitters op in de roodgekleurde stenen die om mij heen lagen. Ik vond dat wonderbaarlijk en heb die sensatie een paar keer herhaald. Heel stout, natuurlijk.  Die sensatie in het ondiepe water is me altijd bijgebleven, en heeft er altijd voor gezorgd dat ik Zweden in verband breng met harmonische interactie tussen mens en natuur. 

Terug naar Zweden tijdens COVID-19

Nu is het herfst en ben ik als 48-jarige na lange tijd weer terug in Zweden. Op het ogenblik wordt de wereld beheerst door COVID-19. Zweden is één van de weinige landen waar je nu voor je plezier heen mag reizen, zonder ingewikkelde procedures of voorschriften omtrent quarantaine. Door de weidsheid van het land en de discipline van de Zweden lijkt COVID-19 hier net wat verder weg dan elders. In tegenstelling tot Nederland staan burgers en overheid hier zij aan zij. Is er wederzijds vertrouwen. Na een aanvankelijke piek in de coronacijfers die te wijten zou zijn aan het ontbreken van een lockdown, lijkt het virus in Zweden nu tot rust gekomen: niet door mondkapjes of andere strenge maatregelen, maar door het gedisciplineerde gedrag van de mensen. En dat terwijl in Nederland de polarisatie juist toeneemt, groepen gaan dreigen met de hashtag  #ikdoenietmeermee en de coronacijfers weer in een stijgende lijn zitten. Door de ontspannen houding van de Zweden ten opzichte van het virus ben ik zelf gek genoeg bovengemiddeld alert: moet ik hier juist niet meer op mijn hoede zijn? Maar de voorlopige conclusie is steeds dat kalmte loont. En Zweden van alle landen in de wereld misschien wel het ‘koelste’ omgaat met de pandemie. 

Maar dat kalme, dat zachte, is heel erg wennen voor mij.

In Zweden mis ik de intensiteit die ik voel in Amerika en Canada, landen waar ik decennia lang vaak naartoe ben gereisd en waar ik een diepe haat liefde verhouding mee heb. Normaliter verheug ik me in het vliegtuig al op de ruwheid waar ik in Noord Amerika mee te maken zal krijgen, zowel in de natuur (extreme temperaturen, droogtes, vergezichten) als in de samenleving (arm en rijk). Zweden biedt dat niet. Is zacht en gelijkmatig. Al raak ik soms in verwarring omdat het Zweedse landschap hier en daar op dat van Canada lijkt en ik dan even denk daadwerkelijk in Canada te zijn. Maar eenmaal terug in de realiteit voel ik geen jetlag en hoor ik geen scherpe, luidruchtige stemmen, zoal je die in Noord Amerika  op allerlei meetings, presentaties en prijsuitreikingen vaak tegenkomt. In Zweden voel ik, nogmaals, vooral zachtheid. Ik aarzel bij de vraag wat ik daarvan vind. Ben in een stemming  waarin lichte ontkenning (‘wat moet ik hier?’) strijdt met bijna overgave (‘laat maar komen die zachtheid!). 

Vannacht heb ik een langzame nachttrein van Stockholm naar Noord Zweden genomen. Een treinrit van maar liefst dertien uur naar de plaats Boden, in Zweeds Lapland. In eenzelfde tijd vlieg je vanuit Amsterdam dubbel en dwars naar LA!  Op het ogenblik slaap ik in een zelfvoorzienende boomhut. De hut beschikt in mijn optiek over een wonderbaarlijke vondst. Het toilet is namelijk niet aangesloten op enigerlei vorm van afwatering. Wat dán? vraag je je af. Welnu, ik plas of poep in een soort grote koffiefilter en daarna wordt deze filter met drek verbrand op 600 graden Celsius. Dit verwarmt en ruikt aangenaam als een knapperend haardvuur. 

Geniaal en wonderlijk tegelijk! Harmonie tussen mens en natuur… 

Door saunabezoek en de rust die ik daar ervaar, word ik beetje bij beetje meer mellow en geef ik me langzaam over aan de zachtheid van Zweden. Wij Nederlanders mogen dan de naam hebben nuchter te zijn, volgens mij zijn de Zweden het pas écht. Zo rustig zijn ze. Voeg daarbij dat het land van zuid naar noord meer dan 2500 km lang is en slechts 10 miljoen inwoners heeft, en je begrijpt waarom je in Zweden, vroeger of later, vanzelf een zachtere versie van jezelf wordt. Misschien verklaart dat ook waarom ze hier relatief ontspannen en humaan met migranten omgaan (2 miljoen van de 10 miljoen Zweden hebben een migratieachtergrond). Ik ervaar dat als een verademing.   

Ook de vanzelfsprekende manier waarop de Zweden vrouwen serieus nemen, spreekt me enorm aan. Ze hebben daarom, vinden ze, geen vrouwenquotum nodig, want vrouwen draaien overal al mee. Geweldig toch? Als je bedenkt dat Zweden vanwege haar natuurlijke rijkdom en immense ruimte nooit de drang heeft gevoeld kolonies te veroveren en daardoor historisch minder ambivalent tegenover migranten staat, draagt dat bij aan de zachtheid van het land.  

Na een paar dagen is de zachtheid van Zweden ongemerkt een nieuwe realiteit geworden, ook voor mij. Het voelt goed. Ik ben klaar om morgen zonder reserves bomen te gaan knuffelen.